Beleefdheidsvormen
Dit verhaal speelt omstreeks mei, 2009. Ik woon voor mijn afstuderen een half jaar in Oulu, in het hoge Finse noorden. Het sneeuwt deze maand eindelijk niet meer, en de zon laat zich geregeld zien. Ik woon zelf in de rustige studenten-enclave Välkkylä (spreek uit ‘Vèl-koelá’), terwijl het gros van de internationale studenten in de grauwe flatwijk Otokylä (‘Ottòhkoelá’) zijn gehuisvest. Socialiseren is daar de norm, dus fiets ik er vaker heen al naar gelang ik meer studenten leer kennen.
Deze middag kom ik er tegen etenstijd aan. Ik parkeer mijn kleine zwarte mountainbike voor een toegangsdeur, weet binnen te komen, en neem de lift naar de bovenste verdieping. Ik heb al wat SMSjes gewisseld met de Belgische Annelore en Tsjechische Honza. Eerst maar even mijn neus laten zien bij laatstgenoemde en zijn Turkse kamergenoot Şafak. De twee hebben er niet bewust voor gekozen om een slaapkamer met elkaar te delen, zoals voor zoveel Otokylänen geldt. Ze hebben zich in hun thuisland ingeschreven voor het Erasmus-programma en hebben hun kamers toegewezen gekregen.
(Ik heb het met wat uitzoekwerk zelf geregeld, wat me voor dezelfde huur een ruime eenpersoonskamer in een rustig huis op een mooie locatie heeft opgeleverd. Maar dat is een ander verhaal.)
Honza en Şafak verschillen duidelijk van elkaar. Honza is creatief, warrig, zegt wat hij denkt, en zit altijd vol ideeën. Zijn kamergenoot is juist heel opgeruimd en hecht veel waarde aan sociale beleefdheidsvormen. Ik herken me erg in Honza, maar pas me vandaag aan aan beide karakters. Tenminste, dat denk ik…
Ik word binnengelaten in de kleine keuken van hun appartement. De keuken grenst aan de gang en heeft alleen TL-verlichting. Gelukkig staat de slaapkamerdeur van de jongens open en stromen er vrolijke zonnestralen naar binnen. Şafak biedt me een stoel aan en informeert naar mijn dag. Dan komt Honza, die mijn stem heeft gehoord, de slaapkamer uit stommelen. Hij begroet me met een zwaai en wandelt door naar de keukenkastjes om voor zichzelf wat te eten te pakken.
Gelijk komt Şafak bij hem staan en wijst hem vriendelijk op zijn kleding en zijn gedrag. Ze hebben een gast! Kan Honza zich niet even netjes kleden? En heeft hij mij al eten aangeboden? Honza is zich van geen kwaad bewust, maar vraagt prompt of ik pasta mee wil eten. Ik zeg net zo abrupt ‘ja’. Hierop is Şafak weer onthutst, want nu moet er wel genoeg pasta in huis zijn! Dat is gelukkig zo.
Terwijl Honza heen en weer loopt tussen zijn laptop en de keukentafel probeert Şafak zo goed mogelijk het gesprek op gang te houden. Nou is dat met mij niet moeilijk, maar ik zie dat Şafak liever heeft dat Honza ook wat bewuster deelneemt. Ik trek me daar weer niks van aan, want ik herken Honza’s gedrag, ik ben zelf niet anders.
De jongens beginnen aan het maken van de pasta, terwijl ik aan de keukentafel zit en groente snijd. Het bord gesneden groenten zet ik naast Honza op het aanrecht. Ik bedank hem voor het mogen mee-eten met een vriendschappelijke dikke kus op zijn wang.
Hij grijnst breed. ‘Je moet Şafak ook bedanken, hij kookt ook voor jou!’
‘Dat is waar!’ In twee stappen sta in bij Şafak. Ook hem druk ik precies zo een kus op zijn wang. Maar Şafak verstart. Opeens is het stil in de keuken.
‘Oh nee!’ roept Şafak uit, terwijl hij onder mijn handen uit duikt. ‘Je hebt me gekust!’
‘Op de wang joh…’ breng ik uit. ‘Op je wang maar, Şafak…’ begint ook Honza.
Maar Şafak rent weg van het aanrecht en zet zich in volle consternatie gelijk aan zijn bureautje in zijn slaapkamer. ‘Dit kan niet, dit kon ik niet laten gebeuren! Mijn vriendin moet dit weten!’
Honza en ik staan echt perplex. Ik blijf in de keuken, Honza rent achter hem aan.
‘Nee, nee!’ panikeert Şafak nog steeds. Hij start het chatprogramma op zijn laptop en belt zijn vriendin. In de daarop volgende conversatie – in het Turks, waar we niets van volgen – leren we, dat Şafak uitertst, uiterst trouw is aan zijn vriendin. Elke interactie met een ander wordt aan elkaar gemeld.
Gelukkig leren we al snel dat Şafaks vriendin het snapt en het niet erg vindt. Şafak kalmeert en sluit het gesprek af.
En, nadat Honza met wat gekke opmerkingen het ijs weer heeft gebroken, kunnen we gedrieën verder aan de maaltijd. Beleefdheid komt met vele ongeschreven wetten…